บัวชุม, ., ศรีพล, ., ทินสุวรรณ์, ., สุขจันทร์, ., ศุภธีรสกุล, ., Beauchoom, <., Sripon, ., Thinsuwan, U., Sukjan, K., & Subhadhirasakul, S. (2011, February 28). การรวบรวมภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้านในอำเภอรัตภูมิจังหวัดสงขลา กรณีศึกษาหมอไข่ โกสินทธุ์
The Compilation of Folk Medicine Healer Knowledge in “Ruttaphum District, Songkhla Province” A Case Study of Mr. Khai Kosin.. Songklanakarin : E-Journal of Social Sciences & Humanities [Online], 17(1). Available: https://kaekae.oas.psu.ac.th/ojs/psuhsej/viewarticle.php?id=841.

การรวบรวมภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้านในอำเภอรัตภูมิจังหวัดสงขลา กรณีศึกษาหมอไข่ โกสินทธุ์
The Compilation of Folk Medicine Healer Knowledge in “Ruttaphum District, Songkhla Province” A Case Study of Mr. Khai Kosin.

เบญจพร บัวชุม, คณะการแพทย์แผนไทย, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
วิลาวรรณ ศรีพล, คณะการแพทย์แผนไทย, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
อุทุมพร ทินสุวรรณ์, คณะการแพทย์แผนไทย, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
กชกร สุขจันทร์, คณะการแพทย์แผนไทย, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
สนั่น ศุภธีรสกุล, คณะการแพทย์แผนไทย, มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์

Benjaporn Beauchoom, Faculty of Traditional Thai Medicine, Prince of Songkla University
Vilawan Sripon, Faculty of Traditional Thai Medicine, Prince of Songkla University
Uthomporn Thinsuwan, Faculty of Traditional Thai Medicine, Prince of Songkla University
Kochakorn Sukjan, Faculty of Traditional Thai Medicine, Prince of Songkla University
Sanan Subhadhirasakul, Faculty of Traditional Thai Medicine, Prince of Songkla University

Abstract

This qualitative research aimed to collect knowledge and folk medicine wisdom, identify specialised medicinal plants, and study treatment methods by a folk healer, Mr. Khai Kosin who live in Rattaphum District, Songkhla Province. Data was collected from patients who have treated by Mr. Khai Kosin in August 2008 to December 2009 by indepth interview, participant observation and non-participant observation and analyzed by descriptions and statistics. The data was collected from 105 patients and divided them into six groups of diseases: 1) bone and ligament disorder 2) uterine prolapse 3) fever caused by bile disorder (jaundice) 4) fever caused by wind element disorder (menopause) 5) fever caused by water element disorder (Relapsing fever), and 6) fever caused by blood disorder (fever overlays menstruation). The most common diseases were found in these 105 patients were bone and ligament disorders (28.58%) and uterine prolapse (28.58%). The mostly of uterine prolapse patients (36.67 % of all 30 patients) were 21 to 30 years old, rubber plantation occupation. Bone and ligament disorders and uterine prolapsed were cured by folk massage while other diseases were cured by herbal medicines. The frequenthy employed herbal medicines recipes: were 1) postpartum recipe 2) post menstrual recipe 3) recipe for fever caused by water element disorder 4) anti-migraine recipe 5) recipe for menstrual disorder 6) uterine anti-inflammatory recipe 7) anti-diabetes recipe 8) anti-dermatologic diseases recipe 9) recipe for fever overlays menstruation 10) antihypertensive recipe, and 11) recipe for fever caused by bile disordered. Forty four medicinal plants were found in these recipes and the five regularly used plants 5 types; were 1) Melastoma malabathricum L. 2) Urena lobata L. 3) Piper nigrum L. 4) Mimusops elengi L. and 5) Melodorum siamense (Scheff.) Ban. Frequency in which each accounted for 4.08 % of all 44 species of herbal medicines.

Keywords: Amphoe Rattaphum, folk healer, Mr. Khai Kosin, the knowledge

บทคัดย่อ
การศึกษาเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมภูมิปัญญาและองค์ความรู้การแพทย์พื้นบ้านด้านการใช้ สมุนไพรและขั้นตอนการรักษาโรคของหมอไข ่ โกสินทธุ ์ ในอำเภอรัตภูมิ จังหวัดสงขลา ศึกษารวบรวมขอ้ มูลจากผูป้ ว่ ย ทั้งหมดที่กำลังรักษากับหมอไข่ โกสินทธุ์ ระหว่างเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2551 ถึงเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552 ด้วยวิธี การสัมภาษณ์แบบเจาะลึกร่วมกับการสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม ข้อมูลที่ได้นำมาวิเคราะห์แบบพรรณนา และหาค่าทางสถิติ จากการศึกษาพบว่าในจำนวนผู้ป่วย 105 ราย สามารถจำแนกกลุ่มโรคได้เป็น 6 ประเภท คือ 1) โรคกระดูกและเอ็น 2) โรคมดลูกตํ่า (ภาวะมดลูกเคลื่อนตัวลงมาจากตำแหน่งปกติ) 3) โรคไข้เพื่อดี (ดีซ่าน) 4) โรคไข้เพื่อลม (อาการวัยทอง) 5) โรคไข้ผิดนํ้าหรือไข้ผิดสำแดง (มีไข้กลับซํ้า) และ 6) โรคไข้เพื่อเลือด (มีไข้ขณะมี ประจำเดือน) โรคที่พบมากที่สุดในจำนวนผูป้ ว่ ยทั้งหมด คือ โรคกระดูกและเอ็น รอ้ ยละ 28.58 และโรคมดลูกต่ำ รอ้ ยละ 28.58 โรคมดลูกตํ่า ร้อยละ 36.67 ของผู้ป่วยจำนวน 30 ราย ส่วนใหญ่เกิดในสตรีที่มีอายุอยู่ระหว่าง 21 ถึง 30 ปี และ ประกอบอาชีพกรีดยางพารา โรคกระดูกและเอ็นและโรคมดลูกตํ่าจะรับการรักษาด้วยวิธีการนวด ส่วนโรคอื่นๆ จะ รักษาด้วยวิธีการใช้ตำรับยาสมุนไพร โดยตำรับยาสมุนไพรที่ใช้บ่อย ได้แก่ 1) ยาหน้าไฟ 2) ยาวัยทอง 3) ยาไข้ผิดนํ้า 4) ยาไข้หัว 5) ยาประจำเดือนไม่ปกติ (มีประจำเดือนมาเป็นสีม่วงคลํ้า) 6) ยารักษาโพรงมดลูก 7) ยาแก้เบาหวาน 8) ยาแก้ตานเรื้อนคันตามผิวหนัง 9) ยาแก้ไข้ทับระดู 10) ยาแก้ความดันโลหิตสูง และ 11) ยาแก้ไข้เพื่อดีเป็นพิษ จากการศึกษาส่วนประกอบของตำรับยาสมุนไพรทั้ง 11 ตำรับ พบว่า มีสมุนไพรที่มีการใช้รักษาโรค 44 ชนิด และที่ใช้ บ่อยที่สุดมี 5 ชนิด คือ 1) โคลงเคลง (Melastoma malabathricum L.) 2) ขี้ครอก (Urena lobata L.) 3) พริกไทย (Piper nigrum L.) 4) พิกุล (Mimusops elengi L.) และ 5) นมแมว (Melodorum siamense (Scheff.) Ban) ซึ่งแต่ละ ชนิดมีความถี่ในการใช้คิดเป็นร้อยละ 4.08 ของสมุนไพรทั้งหมด

คำสำคัญ: ภูมิปัญญา, หมอไข่ โกสินทธุ์, หมอพื้นบ้าน, อำเภอรัตภูมิ,

Full Text: PDF



Copyright for articles published in this journal is retained by the authors, with first publication rights granted to the journal. By virtue of their appearance in this open access journal, articles are free to use, with proper attribution, in educational and other non-commercial settings.

Original article at: https://kaekae.oas.psu.ac.th/ojs/psuhsej/viewarticle.php?id=841